HỌ NGUYỄN
Trên thế giới hiện có
Hơn chín mươi triệu người
Có họ là họ Nguyễn,
Nhiều thế hệ, nhiều đời.
Tính về mặt số lượng,
Họ Nguyễn đứng thứ ba.
Sau họ Trương, họ Lý,
Hai họ của người Hoa.
Ở Việt Nam hiện tại,
Thì cứ mỗi mười người,
Bốn người mang họ Nguyễn,
Phân bố khắp mọi nơi.
Tức là họ lớn nhất
Của người Việt chúng ta.
Không ngẫu nhiên, mà có
Nhiều nguyên nhân sâu xa.
*
Hầu hết các họ Việt
Ta bắt gặp ngày nay
Bắt nguồn từ Trung Quốc
Nhiều triều đại trước đây.
Thì dụ, thời Đại Loạn,
Nam Bắc Triều giao tranh,
Mười lăm thế kỷ trước,
Để lánh nạn, mưu sinh,
Nhiều gia tộc họ Nguyễn
Từ Hồ Bắc, Hồ Nam,
An Huy và Lưỡng Quảng
Đã chạy xuống phía Nam.
Họ, những người họ Nguyễn
Ở Việt Nam đầu tiên.
Rồi vào Thời Ngũ Đại,
Con số được nhân lên.
*
Thái Sư Trần Thủ Độ,
Ngay sau khi dễ dàng
Cướp ngôi của nhà Lý
Từ tay Lý Chiêu Hoàng,
Đã xuống chiếu bắt buộc
Cả quan và cả dân,
Những người mang họ Lý
Hoặc đổi thành họ Trần,
Hoặc chuyển thành họ Nguyễn.
Tuy nhiên, Nguyễn phần nhiều.
Vì dân chúng họ Lý
Hầu hết là dân nghèo.
*
Không chỉ với nhà Lý,
Mà mấy nhà về sau,
Như nhà Hồ, nhà Mạc,
Trải qua cuộc bể dâu,
Triều đại mình sụp đổ,
Thì hầu hết người dân
Mang họ triều đại trước,
Lập tức hay dần dần
Đều chuyển thành họ Nguyễn.
Cứ như có lệ ngầm.
Thành ra người họ Nguyễn
Tăng gấp mười, gấp trăm.
Với số lượng đông đảo,
Lại có nhiều người tài,
Họ lập một triều đại
Hùng mạnh và kéo dài.
*
Lại nữa, thời Pháp Thuộc,
Nhiều người ở nước ta
Không có họ, đặc biệt
Người nghèo ở vùng xa.
Lần đầu kiểm dân số,
Hai trăm năm trước đây,
Người Pháp rất lúng túng,
Đành ghi những người này
Có họ là họ Nguyễn.
Cả đàn ông, đàn bà.
Ai cũng là họ Nguyễn,
Từ trẻ cho đến già.
Vốn xuất xứ Trung Quốc,
Dòng họ Nguyễn ngày nay
Thành dòng họ thuần Việt.
Kể cũng mừng lắm thay.
